Stoma (Ostomi - Bağırsağın Torbaya Bağlanması)

Stoma (Ostomi) Nedir?

Ostomi, içi boş bir organın vücut yüzeyine ağızlaştırılması anlamına gelen Yunanca bir kelimedir. Ağızlaştırılan organa göre değişik Ostomiler mevcuttur. Vücut yüzeyine ağızlaştırılan yere Stoma da denir.

Ostomiler bağırsağın karın cildine ağızlaştırılma (bağırsağın torbaya bağlanma) seviyesine göre isim alır.

Kolostomi

Her yaş grubunda değişik nedenlerle yapılan bu işlemlerin ortak amacı geçici veya kalıcı bir süre için barsak içeriğinin karın duvarından boşalmasını sağlamaktır.

Bu ağızlaştırma işlemi başka organlar içinde yapılabilmektedir. Örneğin soluk borusu deriye ağızlaştırılırsa Trakeostomi, mide deriye ağızlaştırılırsa Gastrostomi, idrar yolları için Ürostomi adı verilmektedir.

Stomaya (Ostomiye) Neden İhtiyaç Duyulur?

Normalde ağızdan alınan besinler sindirildikten sonra yararlı besin maddeleri emilerek kana karışır. Bu işlemden arta kalan gıda artıkları kalın bağırsağa geçer ve makat (anal kanal) yolu ile vücut dışına çıkar. Bazı hastalıkların tedavisinde karın içinde bulunan bağırsakları karın cildine ağızlaştırmak gerekebilir. İnce bağırsağın karın cildine ağızlaştırılmasına İleostomi, kalın bağırsağın karın cildine ağızlaştırılmasına ise Kolostomi, denir. Her iki durumda da sindirim işlevinden arta kalan gıda artıkları karın cildindeki bu ağızdan dışarı atılır. Stoma (Ostomi) yerine yapıştırılan bir torba ile gıda artıkları toplanır. Bu bağırsak bölümünün karın cildine ağızlaştırılan yerinde makatta olduğu gibi onu çevreleyen ve dışkı kontrolünü sağlayan kasları yoktur. Bu nedenle gerek ileostomili gerekse kolostomili hastalar bağırsak hareketlerini kontrol edemezler. Bu cilde ağızlaştırılan bölümden hastanın kontrolü olmadan devamlı dışkı çıkabilir. Bunun için stoması (ostomisi) olan hastalar dışkıyı toplamak amacı ile kullanılıp atılabilen bir torba (ostomi torbası) kullanırlar.

Bağırsağın Torbaya Bağlanması (Stoma açılması - Ostomi açılması)

Stomanın (ostominin) karın cildine açıldığı yere göre dışkının içeriği değişir. Stoma anüsten (makattan) ne kadar uzak ise dışkı o derece suludur. Kalın bağırsağın sol tarafından açılan stomalarda (ostomilerde) dışkı katı iken ince bağırsak ve kalın bağırsağın sağ tarafından açılanlarda dışkı içeriği sıvıdır.

Stomalar kalıcı veya geçici olabilir. Hastalık bölgesi ya da ameliyat sahasının dışkı pasajı ile temas etmemesi için geçici stoma açılır. Geçici stomalar genellikle minimal ya da hiç bağırsak çıkartmadan (rezeksiyon yapmadan) kapatılabilir. Böylece barsak devamlılığı eski haline döner.

Mevcut hastalık veya hastalık tedavisi için yapılan işlemler normal dışkı kontrol mekanizmasını bozuyorsa hastaların kalıcı stomaya gereksinimi olur. Makatın dışkı kontrolünü sağlayan kasların çalışması bozulduğunda veya hastalık nedeniyle çıkarılması gerektiğinde kalıcı stoma (kalıcı ostomi) açılması gerekir. Örneğin; rektum kanseri veya iltihabı bağırsak hastalıklarının ameliyat ile tedavisi nedeni ile hasta ömür boyu stoma ile yaşamak zorunda kalabilir.

İleostomi Nedir?

İnce bağırsağın (ileum) bir ameliyat ile karın ön duvarına ağızlaştırılmasına ileostomi denir. Böylelikle bağırsak içerikleri karın cildine yapıştırılan bir torbaya boşalır. Normalde ince bağırsaklardaki gıda artıkları kalın bağırsaklarla geçer ve makat yoluyla atılır. İleostomi yapılan olgularda ise gıda artıkları doğrudan karın duvarına yapıştırılan bir torba ile boşaltılır.

İleostomi genellikle karnın sağ alt kısmında açılır. Değişik nedenlerle kalın bağırsak ve rektumun ameliyatla tamamen alındığı ya da devre dışı bırakıldığı durumlarda ileostomi açılır. İleostomiler amaçlarına göre geçici veya kalıcı olabilir.

İnce bağırsak (barsak) içerikleri sulu olması nedeni ile ileostomi torbasına gelen artıklar / dışkı sıvı haldedir. Bu nedenle torbanın günde bir kaç kez boşaltılması gerekebilir.

Kolostomi Nedir?

Kalın bağırsağın (kolon) bir ameliyat ile karın ön duvarına ağızlaştırılmasına kolostomi denir. Böylelikle bağırsak içerikleri karın cildine yapıştırılan bir torbaya boşalır. Normalde kalın bağırsaklardaki dışkı makat yolu ile dışarı atılır. Kolostomi yapılan olgularda ise gıda artıkları direkt olarak karın duvarına yapıştırılan bir torba ile boşaltılır.

Kolostomilerde stoma (ostomi) genellikle karnın sol alt tarafında açılır. Kolostomiler genellikle kalın bağırsağın hangi bölgesinde yapıldı ise ona göre adlandırılırlar. Örneğin; çıkan kolostomi, yatay (transvers) kolostomi, inen kolostomi ve sigmoid kolostomi olarak isimlendirilir.

Stomanın açıldığı yere göre dışkının kıvamı değişmektedir. Stoma makattan (anüsten) ne kadar uzakta ise dışkı o derece suludur. Buna göre, kolostomi çıkan kolon ve yatay(tranvers) kolonda ise dışkı daha sıvı halde, inen kolon ve sigmoid kolonda ise dışkı katı halde olur.

Kolostomi

Kolostomiler amaçlarına göre geçici veya kalıcı olabilir.

Geçici Kolostomi

• Kalın barsak tıkanmaları
• Bağırsak yaralanmaları
• Bağırsak delinmesi
• Doğumsal barsak anormallikleri
• Bağırsakta yapılan bir ameliyatın iyileşmesini sağlamak
• Ciddi makat (anüs) hastalıkları ve yaralanmaları

Kalıcı Kolostomi

• Makatın (anüsün) çıkartılması gerekli olan hastalıklar
• Kalın bağırsağın son kısmı ve makatın birlikte çıkartılması gereken hastalıklar
• Makatı kontrol eden kasların görevini yapamadığı hastalıklar
• Kalın bağırsağın son kısmında kalıcı hastalık olması

Rektum Ameliyatından Sonra İleostomiye İhtiyacım Olur Mu?

Rektum kanseri nedeni ile ameliyat edilen çoğu hastada geçici olarak ileostomiye gerek duyulur. İleostomi sayesinde dışkı bir torbaya toplanır ve daha ilerideki kolorektal anastomozun (bağırsağın dikiş hattının) iyileşmesi için zaman kazanılır. Geçici ileostomiler anastomoz iyileşene kadar bu bölgeden dışkı geçmesini önlediği için anastomozdan olacak kaçakları da önler. Rektum ameliyatlarının en korkulan yan etkisi olan anastomoz kaçağı olasılığının en aza indirilmesi çok önlemlidir. Aksi takdirde anastomoz kaçağı olan vakalarda dışkı karın zarının iltihaplanmasına neden olabilir. Çok ağır seyreden ve ölüm riski olan bir komplikasyondur.

Geçici ileostomiler ilk ameliyattan yaklaşık 2-3 ay sonra kapatılabilir. Bazı durumlarda örneğin hasta ilaç tedavisi alıyorsa bu süre 6-7 aya kadar uzayabilir. İleostomiyi kapatmadan önce anastomoz (dikiş hattı) güvenliği çekilen röntgen filmleri ile kontrol edilir. Bir sorun yok ise ileostomi kapatılır. Rektum kanseri ameliyatı nedeni ile ameliyat olan, radyoterapi (ışın tedavisi) ve Kemoterapi alan hastalarda ise bu tedaviler bittikten sonra ileostomi kapatılabilir.

İleostomi kapatıldıktan sonra hasta normal yoldan dışkılama işlevini tekrar kazanır. İlk günlerde dışkı kontrol problemleri gözlenebilir. Zaman içinde bağırsak hareketleri normale döner.

İleostomi ve Kolostomi Yaşam Kalitesini Etkiler Mi?

Çoğu insan torba ile yaşam kalitesinin hiçbir zaman önceki gibi olmayacağını düşünür. Hiç şüphesiz ilk zamanlar torba ile yaşam (stoma ile yaşam) çok sıkıntılı olabilir. Fakat zaman içinde hastalar bu duruma adapte olur ve eskiden yaptığı tüm aktiviteleri yapabilirler. Hastalar kendileri söylemedikçe hiç kimse onların torba ile yaşadığını dışarıdan bakarak anlayamaz. Torba giysilerinin altında ve kokuya neden olmadığı için etraftan fark edilmesi pek kolay değildir. Hastalar zaman içinde eskiden yaptıkları tüm sporları yapabilecek duruma gelirler.

Stomalı bireylerde fizyolojik ve sosyal sorunların yanı sıra psikolojik sorunlarda görülmektedir. Bunların arasında beden imgesinde değişme, depresyon, cinsel sorunlar vb. yer almaktadır. Ameliyat sonrasında hastaların stomaya uyumu uzun zaman alabilmektedir. Stomalı hasta kendini normal bir kişi olarak kabul etmeyebilir, işe yaramadığını ve artık normal bir yaşam süremeyeceğini düşünebilir. Oysa stomalı bireylerin karşılaştıkları bu sorunlar uygun bakım ile önemli ölçüde azaltılabilmekte ve hatta zamanla tamamen önlenebilmektedir.

Stoma (Ostomi) Torbasının Kullanımı

Stoma (ostomi) oluşturulduktan sonra cerrah veya bir stoma hemşiresi (enterostomal terapist) stoma torbasının nasıl kullanılacağını öğretecektir. Torba vücuda tutunan yapışkan cilt adaptörü ile birlikte özel bir plastikten yapılır. Stoma torbalarının çeşitli tipleri ve büyüklükleri mevcuttur. Torba birkaç sefer kullanıldıktan sonra yenisi ile değiştirilebilir. Torba bağırsak içeriği ile dolduğu zaman isteğe bağlı olarak boşaltılabileceği gibi atılarak yeni torba da takılabilir.

Stoma Bakım Malzemeleri

Torba sistemleri güvenlidir. Vücuda tutunan, cilde yapışan ve güvenli adaptörlere sahip torba sistemleri mevcuttur. Kokunun dışarı çıkmasını engelleyen fitrelere sahip torbaların 24-72 saat arayla (kullanılan torbanın tipine / markasına göre değişmektedir), adaptöründe 3-5 gün arayla değiştirilmesi gerekir. Torbayı ara sıra elimizle kontrol edip, yarısı dolduğunda boşaltılması gerekir. Eğer boşaltılmazsa torbanın adaptörden ayrılmasına veya sızıntıya neden olabilmektedir. Genellikle bu durumlar sık görülmez.

Stoma (Ostomi) Ve Bağırsak Hareketlerinin Kontrolü

Bağırsak hareketlerinin sıklığı stomanın tipine, yemek alışkanlıklarına, ameliyattan önceki barsak alışkanlıklarına göre değişir. Eğer hastanın kalıcı kolostomisi varsa, bağırsak hareketlerinin zamanlaması üzerinde kontrol sağlamak için irrigasyon (yıkama) yöntemleri öğretilebilir. Bu yöntemin en önemli avantajı torba yerine minik kep kullanılarak ostomi ağzının kapatılması ve yaşam kalitesinin arttırılmasıdır.

Stoma (Ostomi) Ve Deri Bakımı

Dışkının veya idrarın deri teması nedeniyle ostomili bireylerde bazı deri problemleri olabilir. Doğru ostomi bakımı ile deri problemleri önlenir. Ostomi çevresindeki derinin temizliği ve kurulama işlemiyle oluşabilecek komplikasyonlar engellenmektedir.

Stoma'da Deri Bakımı

İki parçalı torbaların kullanılması da deri problemlerini önlemektedir. Çünkü vücuda yapıştırılan adaptör deriden çıkarılmayacağından ve derinin dışkı ile teması önleneceğinden tahriş de olmaz.

Stoma Torbası (Ostomi Torbası) - Koku Ve Gaz Çıkarma

Besinlerin sindirimi sırasında gaz meydana gelir. Stomalı bireyler gaz çıkışını kontrol edemezler. Stoması olan kişilerin en büyük kaygısı koku ve gazdır. Torbaların kalitelerinin yükselmesi ve torbaların doğru kullanılması ile koku kesinlikle başkaları tarafından hissedilmemektedir. Ancak yinede koku ve gaz sizi endişelendiriyorsa yiyecek ve içeceklerinize özen göstermelisiniz.

Düzenli yemek yemeli ve asitli içeceklerden kaçınmalısınız. Yediğiniz ve içtiğiniz besinlerin hangisinin sizde gaz yaptığını, hangisinin kokuyu arttırdığını kendiniz tespit etmeli ve bu besin maddesini diyetinizden çıkartmalısınız. Bunun için gıda günlüğü tutabilirsiniz. Her gün yediğiniz besin maddelerini bir günlüğe yazınız ve gün içinde yaşadığınız sorunları gözlemleyiniz. Böylece sizi rahatsız eden besin maddelerinden uzak durarak kendinizi daha iyi hissedebilirsiniz.

Stoma Torbası (Ostomi Torbası) ile Fiziksel Aktiviteler

Ostomi torbası (stoma torbası) hastanın egzersiz yapmasına veya bedenen aktif bir insan olmasına engel değildir. Mücadele gerektiren sporlar, sert dövüş ve halter dışında; ameliyat öncesi yapılan fiziksel aktivitelere devam edilebilir. Stoması olan ve aktivitelerinde herhangi bir kısıtlama olmayan atletler mevcuttur. Yüzme, dağcılık ve teniste çok başarılı stomalı bireylerin olduğunu da bilmelisiniz. Yalnızca ağır işlerden ve ağırlık kaldırmaktan uzak durmalısınız.

Stoma (Ostomi) ile Çalışma Hayatı Ve Yolculuk

Stoma (ostomi) ameliyatından sonra iyileşme süresi ortalama 6 - 8 haftadır. Bu süre sonunda doktorunuza danışarak iş yaşamınıza geri dönebilirsiniz. İş yerindeki arkadaşlarınıza stomanızdan bahsetmek zorunda değilsiniz. Elbisenizin altında kalacağı için dışarıdan siz söylemedikçe anlaşılması pek mümkün değildir.

Stoma malzemeleri bulunan çantayı her zaman yanınızda taşımalısınız.

Stomalı olmak yolculuk için engel değildir. Her ihtimale karşı gideceğiniz yerde kullandığınız stoma ürün satıcısının adresini ve stomaterapi hemşirenizin telefonunu öğreniniz. Diğer önemli bir nokta da emniyet kemerini stoma torbasının altından veya üzerinden bağlamanızdır.

Stoma (Ostomi) ve Cinsel Hayat

Stomalı çoğu hasta cinsel aktivitesini devam ettirebilmektedir. Stoması olan çoğu hastanın eşlerinin torbaları hakkında ne düşüneceği konusunda endişeleri vardır. Bu değişiklik, yardımlaşma, zaman ve sabırla aşılabilir. Cinsel ilişki öncesinde torbanın boşaltılması veya değişimi çok önemlidir. Torbanın renkli iç çamaşır ile kamufle edilmesi tavsiye edilir.

Erkeklerde, kanser nedeni ile aşağı rektumun çıkarılması rektuma yakın seyreden sinirlerin yaralanması nedeni ile cinsel işlev bozukluğuna neden olabilir. Bunun stoma ile ilgisi yoktur. Eğer cerrahi prosedür rektumun çıkarılmasını gerektirecekse ameliyattan önce cinsel fonksiyonlarla ilgili olarak cerrahtan bilgi alınabilir.

Stomasını kabullenmiş ve yaşamla barışık olan birini stoma açılacak bir hastayla görüştürmek çok faydalıdır. Bu randevu cerrah yada hemşire tarafından ayarlanabilir.

Stoma (Ostomi) ve Beslenme

Stomalı bireyler istedikleri her şeyi yiyebilirler. Ancak beslenmenin iyi dengelenmiş olması gerekmektedir. Aşırı kilo alma, yetersiz beslenme, gaz, koku problemleri ile karşılaşmamak için beslenmede göz önüne alınması gereken bazı noktalar vardır. Bazı basit öneriler yararlı olabilir;

• Yemeklerin iyice çiğnenmesi
• Yemeği yavaş yemek
• Öğünlerin düzenli olması
• Dengeli beslenme
• Yemek sırasında konuşulmaması
• Aşırı yağlı ve şekerli besinlerden kaçınılması
• Günde en az 1,5 - 2 litre su içilmesi

Bazı gıdalar hakkında aşağıdaki bilgiler önemlidir;

Kokuyu Arttıran Yiyecekler

Yumurta, balık, soğan, kuru baklagiller, kuşkonmaz, lahana

Gazı Arttıran Yiyecek ve İçecekler

Fasulye, lahana, karnabahar, bezelye, turp, mısır, salatalık, mantar, bezelye, nohut, ıspanak, bira, soda, kola, süt ürünleri

Kokuyu Baskılayabilecek Yiyecekler

Yoğurt, yayık ayranı, nane şekeri

Dışkıyı Katılaştıracak Yiyecek ve İçecekler

Elma, muz, şeftali, peynir, pirinç lapası, yoğurt, şehriye, patates püresi, kaynamış süt, makarna, vb.

Dışkıyı Sıvılaştıracak Yiyecek ve İçecekler

Bira ve alkollü içecekler, taze meyveler (muz, elma, şeftali dışında), üzüm, yeşil fasulye, erik, baharatlı yiyecekler, kızartmalar, ıspanak, tatlandırıcılar, çiğ sebzeler, çikolata vb.

Yüksek Lif (Fiber) İçeren Gıdalar Bağırsak Tıkanıklığı Yapabilir

Kurutulmuş meyve, greyfurt, portakal, patlamış mısır, kabuklu yemişler (fındık, ceviz), kuru üzüm, kereviz, çekirdek, lahana salatası

Stoma (Ostomi) ve Hamilelik

Zamanla büyüyen karın dolayısıyla stomayı görmek zorlaşabilir. Bu durumda ayna karşısında stomayı görerek bakımını yapmalıdır veya yakınlarından yardım almalıdır. Stomalı kadınlar isterlerse ve tıbbi nedenlere bağlı olarak bir sakınca yoksa hamile kalabilir. Doğum sonrasında bebeğini torbayı boşalttıktan sonra emzirmelidirler.

İleostomili ve Kolostomili Hastalarda Gelişebilecek Yan Etkiler

Stomalı Hastalarda Gelişebilecek Yan Etkiler (Komplikasyonlar)

Stomalı (Ostomili) bireyler bazı sorunlarla karşılaşabilir. Bazıları çok basit uygulamalarla ortadan kaldırılabilen bu komplikasyonları erken dönemde fark etme oldukça önemlidir. Bu nedenle aşağıda belirtilen komplikasyonlardan herhangi biriyle karşılaşılması durumunda hekime veya stomaterapi hemşiresine başvurulması gerekir.

Her hasta stoma bakımı ve stomayla yaşamda nelere dikkat edilmesi gerektiği konusunda stomaterapi hemşiresinden eğitim ve danışmanlık almalıdır.

Stoma yerinin iyi seçilmesi, beslenmenin yeterli ve dengeli olması, stoma çapının uygun olması, stoma bakımının doğru yapılması ve enfeksiyon kontrolü ile hastalarda komplikasyonlar önlenebilmektedir.

İleostomi hastalarında metabolik komplikasyonlar ön plana çıkmaktadır. İleostomiden başlangıçta günde 1 - 2 litre sıvı, sodyum ve bir miktarda potasyum çıkışı olur. Bu nedenle önlem alınmayan hastalarda su ve tuz eksikliği (dehidratasyon) gelişebilir. Böbrek yetmezliğine neden olabilen sıvı ve elektrolit kaybının önlenmesi için eğitiminin çok iyi verilmesi gerekir. İleostomili olan her hasta beslenmesini, aldığı sıvı ve çıkardığı idrarı, dışkı takibini takip etmesi gerekir. Kemoterapi tedavisi olan hastalar ishal olduğunda daha dikkatli olmalıdır.

Bu durumu önlemek için su ve tuz alımı artırılmalı, yeterli ve dengeli beslenmeye özen gösterilmeli, ishalden, aşırı sıcak ortamlarda bulunmaktan ve ağır egzersizlerden kaçınılmalıdır.

Cilt Komplikasyonları

Stomalı hastalarda deri problemleri görülebilir. Stoma etrafında kızarıklık, nemlilik, deri yüzeyinin sıyrılması, döküntü ve renk değişikliği ile karakterize olmaktadır.

Deri tahrişini önlemek için; stoma çevresi tekniğine uygun olarak temizlenmeli ve iyice kurulanmalıdır. Stomanın çapına ve tipine uygun torba takılmalı, bariyer sprey, ostomi pudrası ve gerektiğinde yara örtüsü kullanılmalıdır.

Stomanın İçeri Kaçması - Stoma Retraksiyonu

Stomanın karın boşluğuna cilt içine doğru kaçmasıdır.

Ameliyattan sonra risk altındaki hastaların yakın takibi, aşırı kilo alımının olmaması için stomaterapi hemşiresi ve diyetisyen kontrolünde olmak bu durumu önleyici uygulamalardır.

Enfeksiyon

Stoma çevresinde meydana gelen enfeksiyon ameliyat sonrasında erken dönem yan etkilerinden biridir. Stoma çevresinde kızarıklıkla beraber ısı artışı ve iltihap oluşur. Buda stomanın ciltten ayrılmasına ve ağrıya neden olabilir.

Kanama

Stomanın temizlenmesi sırasında bir miktar kanama normaldir. Stoma bakımı yaparken dikkatli olunmalıdır, nazikçe temizliği yapılmalıdır. Ancak aşırı kanama kontrol altına alınması gereken bir durumdur.

Bağırsak Tıkanması

Stomalı kişilerde görülen bir diğer komplikasyon da bağırsak tıkanmasıdır. Medikal tedavinin yeterli olmadığı durumda cerrahi tedavi uygulanır.

Stomanın Dışarıya Sarkması

Bağırsağın stoma yoluyla dışarı doğru sarkmasıdır. Torbanın ciltte kalmasına engel olacağından ve görüntüsü hastaya sıkıntı olacağından stomaterapi hemşiresinin ve cerrahın görmesi gerekir.

Parastomal Herni (Fıtık)

Stomanın çevresinde fıtık oluşmasıdır. Fıtık olmasını engellemek için ostomi torbası kemeri kullanmak, aşırı kilo almamak ve ağırlık taşımamak önemlidir. Öncelikle tedavide korse kullanmak gerekir ve fıtık cerrahi yöntemle tedavi edilmektedir.

Stoma Ağzının Daralması - Stoma Stenozu

Stomanın iç çapının daralmasıdır. Kilo alımı, enfeksiyonlara bağlı doku artışı gibi nedenlerle olmaktadır. En önemli belirtisi ağrılı dışkılamadır.

Stoma Stenozu

Stoma İrrigasyonu

Kolostomi irrigasyonu, stoma aracılığı ile kalın bağırsak içerisine belli miktarda sıvı verilerek bağırsak içeriğinin (gaz, dışkı, bakteri vb) boşaltılması işlemidir. Bu işlem ile bağırsak (barsak) hareketleri düzenlenir ve kontrollü dışkı çıkışı sağlanır. Stoma irrigasyonu bağırsağın boşalmasını sağlamak için kullanılan mekanik bir yöntemdir. Bağırsak içerisine verilen sıvının oluşturacağı mekanik basınç etkisiyle bağırsakta peristaltik hareket oluşur ve bağırsak boşalır.

Bu yöntem özellikle ameliyat öncesi hayat tarzlarını devam ettirmek isteyen, sportif ve diğer sosyal aktivitelerinde bir değişiklik yapmak istemeyen hastalar için önemli bir seçenektir. Kolostomi irrigasyonu ile hastada deri problemlerinin gelişmesi önlenir. Ayrıca irrigasyon yöntemi ile barsak boşalımının sağlanması sürekli torba kullanımına göre maliyet avantajlıdır.

Kolostomi irrigasyonu ciddi fiziksel ve zihinsel sınırlamaları olmayan, irrigasyon tekniğini öğrenebilen, iyi beslenme alışkanlığı olan, ameliyat öncesi dönemde düzenli bağırsak alışkanlığı olan (ishal ve kabızlık problemi olmayan), inen kolon ve sigmoid kolona stoma açılan hastalara uygulanmaktadır.

Stomaterapi Ünitesi Ve Hemşireliği

Stomaterapi, hemşirelik bakımının özelleştiği özel alanlardan biridir. Hemşireler için önemli bir uzmanlık alanı olan stoma bakımı; dünyanın pek çok ülkesinde stoma bakım hemşiresi, enterostomal terapist, stomaterapi hemşiresi veya kolorektal cerrahi hemşiresi adı altında alanında uzmanlaşmış hemşireler tarafından yürütülmektedir. Bu standartlar doğrultusunda stoma bakım hemşiresinin görevleri;

• Hastayı ve hasta yakınlarını hastalığı ve yapılacak ameliyata ilişkin bilgilendirme
• Ameliyat öncesi stoma yerinin tayini
• Hastaya ve hasta yakınlarına stoma bakımı (cilt temizliği, torbanın değiştirilmesi) yapabilme becerisi kazandırma
• Ödemin azalması, hastanın kilo alıp vermesi gibi durumlarda değişebilecek stoma çapının izlenmesi ve cilt sorunları gelişmeden gerekli ürün değişikliğinin yapılması
• Stomayla ilgili gelişen komplikasyonlarda hastanın tedavisi ve takibinde hekimle işbirliği yaparak etkin rol oynar.

Stoma (Ostomi) Torba Çeşitleri

Stoma Torba Çeşitleri

Torba kullanımında en önemli nokta uygun çapta torba ve adaptör kullanımıdır. Kullanılacak adaptörün açıklığı stomaya uygun olmalıdır. Açıklık stomadan geniş ise stoma etrafında sızıntıya ve tahrişe yol açabilir. Bu nedenle stoma çevresi düzenli olarak ölçülmelidir. Stoma ameliyattan sonra ödemlidir, zamanla küçülür. Bu duruma bağlı olarak adaptörün delik çapı, ileride kullanacağız torbanın delik çapından biraz daha büyük olacaktır. Stoma çevresini üzerinde ölçek bulunan diyagramlar (stoma ölçer) ile ölçülebilmektedir.

Stoma bakım malzemeleri adaptör (vücudunuza yapışan ürün), torba (adaptöre yapışan ürün) ve pastadan oluşmaktadır. Bu torbalar koku önleyici materyallerden yapılmış olup, koku için filtresi olan, cilt yapısına uygun, ince ve giysilerinizin altında fark edilmeyen yapıdadır.

İki çeşit torba bulunmaktadır;

Tek Kullanımlık Torbalar

Gün içerisinde 1 – 3 kez değiştirip atacağınız kapalı torbalardır. Boşaltma işlemini yapmak istemeyenler ve kolostomili bireyler için iyi bir alternatiftir.

Boşaltmalı Torbalar

Alttan boşaltma yapılabilen torbalardır. Klemp takılarak kapatılan ve ya kendiliğinden klempli olarak iki çeşit torba (toba sistemi olarak) vardır.

İki Parçalı Torba

Torba ve adaptörü ayrı bulunan torbalardır. Bu torbalar adaptör kısmından kolayca çıkarılarak değiştirilir. Alt kısmından boşaltma yapılan torba katlanıp, yapıştırılıp kapatılarak bir süre kullanılabilir.

Tek Parçalı Torba

Torba ve adaptörün tek bir parça halinde birleştirilmesiyle oluşturulmuştur. Kalabildiği kadar uzun süre vücutta güvenle tutulabilir.

Stoma bakımında kullanılacak malzemelerin hangisi olacağı, hastaneden taburcu olmadan belirlenir. Stomaterapi hemşiresi tarafından hastaya cilt bakımını nasıl yapacağı ve torbayı nasıl değiştireceği eğitimi verilir. Stomayla yaşamın zor olmasından ötürü hastanın her zaman desteğe ve danışmanlık yapacak uzman bir terapiste ihtiyacı vardır.

Stoma (Ostomi) İle İlgili Sık Sorulan Sorular

Stomaya Dokunduğumda yada Torba Değiştirirken Ağrı Duyar Mıyım?

Torbanızı ciltten sökerken yapışkanlı olduğu için ağrı duyabilirsiniz. Bunun için torbanızı banyo sonrasında sökmeniz ya da ılık suyla ıslatılmış pamuk kullanmanız tavsiye edilir. Sağlıklı bir stoma ve cilde sahip olan hasta bakım esnasında cilde ya da stomaya dokunduğunda ağrı hissetmez. Eğer ağrı hissediliyorsa sebebi ciltte oluşan kızarıklık ya da tahrişlerdir. Stomaterapi hemşiresi tarafından stomanızın kontrol ve tedavi edilmesi gerekir.

Stoma (Ostomi) Etrafında Tahriş Oluştu, Ne Yapmalıyım?

Stoma etrafındaki ciltte çeşitli sebeplerle tahriş ya da yaralar oluşabilir. Genellikle ileostomisi olan hastalarda dışkı asidik olduğundan cilt problemleri daha sık görülür. Öncelikle tahrişe neyin sebep olduğu tespit edilip ortadan kaldırılmalı (stomaya uygun olmayan malzeme kullanımı, adaptör çapının geniş kesilmesi, ishal, sızıntı ve adaptör değişiminin sık olması, asitli gıdaların tüketimi, ürünün uzun süre vücutta kalması vb) Tahrişleri iyileştirmek için geliştirilmiş bariyer sprey, stoma için özel pudralar ve yara örtüleri kullanılmaktadır. Stomaterapi hemşiresi tarafından stomanızın kontrol ve tedavi edilmesi gerekir.

Stomam Kanayabilir mi?

Stomaya dokunulduğunda hafif kanamalar olabilir bu normaldir, kanayan bölgeye temiz bir gazlı bezle bir kaç saniye bası yapılarak kanama durdurulabilir. Eğer kanama durmuyorsa doktorunuza müracaat etmeniz önerilir. Stomanın sağlıklı rengi kırmızı veya pembemsidir. Renginde bir siyahlaşma ya da beyazlaşma gözlemlerseniz yine doktorunuzla irtibata geçiniz.

Torbayla Nasıl Banyo Yapabilirim?

Stoması olan bireyler ameliyat sonrasında doktor izin verdikten sonra banyolarını torbalarıyla ya da torbasız yapabilirler. Kolostomisi olan kişiler torbalarını çıkartıp torbasız banyolarını yapabilirler.

Banyo yaparken stoma üzerine kese veya lif yapmaktan kaçınılmalıdır. İleostomisi olan kişilerde stoma sürekli çalıştığından torbalarıyla banyo yapmaları önerilir. Banyo sonrası adaptör ve torbayı değiştirmek daha kolaydır. Hastaların stoma bakımlarını banyo yaptıktan sonrasında yapmaları en idealidir. Adaptör ve torba değişimi yapılması istenmiyorsa fön makinasıyla kurutulmalıdır. Banyo suyu ılık olmalıdır.

Gaz Çıkışı Sırasında Dışarıya Koku ve Ses Gelebilir mi?

Kullanılan kolostomi torbaları filtreli ise koku geçirmezler. Torba düzenli değiştirilip torbanın temizliği (boşaltma, değiştirme) yapıldığı sürece koku dışarıya çıkmayacaktır. Kokuyu engellemek için yenilen yiyeceklere dikkat etmek gerekir. Gaz çıkışındaki sesi engellemek için gaz oluşumunu arttıran durumlardan kaçınmanız gerekir.

• Gaz yapan yiyeceklerin azaltılması
• Uzun süreli aç kalmama
• Gıdaların iyi çiğnenerek yenmesi
• Hızlı ve konuşarak yemek yememek gaz oluşumunu azaltacaktır.

Dini Görevlerimi Torbayla Nasıl Yapabilirim?

Hastanın stomasının olması dini görevlerini yerine getirmesini engellemez. Stomalı kişiler dinen mazaretli olarak kabul edilir. Stomadan gelen dışkı ve gaz namaz kılmasına engel değildir. Stomadan gelen dışkı kontrol edilmediği için namaza başlamadan önce torba eğer doluysa boşaltılmalıdır. Stomalı kişiler her namaz öncesi abdest almalıdır. Stomalı hastaların oruç tutması bazı sakıncalar doğurabilir. Kolostomili hastalarda uzun süre aç kalınması nedeniyle kolondaki sıvı azlığına bağlı olarak kabızlık ve bulantı oluşur. İleostomili hastalarda fazla sıvı kaybetmeye ve uzun süre susuz kalmaya bağlı su ve elektrolit kaybı (dehidratasyon) oluşur. Oruç tutmadan önce mutlaka doktorunuzla görüşmeli ve izni olmadan oruç tutmamalısınız.

Denize Girebilir miyim?

Torba ile denize girilebilir. Girmeden önce torbanın boşaltılması gerekir. Denizden çıkınca torbanın iyi kurutulması ve ya değişimi gerekir. Mayo seçiminde bayanlar bikini yerine tek parçalı şekilli mayoları, erkekler ise şort tipinde mayoları tercih etmelidir.

İlaç Kullanımı

Stomalı hastalar doktor önerisi olmadan ilaç kullanmamalıdır. Başka bir hastalık nedeniyle ilaç kullanılacaksa ilacı yazılırken ileostomisi ya da kolostomisi olduğunu doktora bildirmelidir. Özellikle ileostomisi olan hastalar bağırsakta emilen ilaçları kullanırlarsa ilaç etkisiz hale gelebilir. Bazı ilaçlar stoma fonksiyonlarını etkileyebilir. Örneğin ağrı kesiciler ve alerji ilaçları kabızlığa, antibiyotikler ishale ve yeşil gri renkli dışkıya, demir hapları dışkının siyah renkte olmasına neden olur.

Torba Değişimi

Bu bölümde ostomi (Kolostomi, ileostomi ve ürostomi) ürünlerinin uygulama tekniği açıklanmıştır. Açıklamalar bilgilendirme amaçlıdır.

Malzemelerin Hazırlanması

• Adaptör ve torbası
• Ilık suyla ıslatılmış pamuk ve ya cilt ph’sına uygun ıslak mendil
• Eğri uçlu makas, stoma pastası
• Kurulamak için mendil, havlu kâğıt
• Ostomi torbası kemeri
• Çöp poşeti, eldivenler
• Koku giderici, kemer
• Bariyer sprey ve stoma pudrası vb. ürünleri hazırlayınız.

Cildin Temizlenmesi

Adaptör değişimi yapılacağında üst köşesinden tutarak dikkatlice çıkarıp, cildi tahriş etmeden dışkı ve pasta artıklarından temizleyiniz. Cildi kurulayınız.

Stomanın Ölçülmesi

Stomayı stoma ölçer (diyagramla) ile ölçerek uygun çapı belirleyiniz.

Adaptörün hazırlanması

Adaptörünüz hazır kesilmiş değil ise adaptörünüzü uygun ölçüde kesiniz.

Adaptörün Pastalanması

Stoma etrafına ya da adaptörün iç bölümüne pastayı sadece diş macunu kalınlığında uygulayın. Pastayı cildin ve ya adaptörün tüm yüzeyine sürmeyin. Gereğinden fazla kullanmakta sızıntı ve yapışmama nedenidir.

Pasta adaptör ve stoma arasında açıkta kalan cildi dışkı ve idrardan korumaktadır. Sızıntı olmaması ve adaptörün uzun süre ciltte kalmasını sağlamak için pasta kullanmak çok önemlidir.

Adaptörün Yapıştırılması

Adaptörü kuru cilde yapıştırın. Yapıştırma sırasında adaptör yapışkanına değmemeye çalışın. Adaptör ısındıkça daha iyi tutacağından hafifçe elinizle dairesel hareketle bası yaparak kuvvetli yapışmasını sağlayın.

Adaptörü torbayla aynı hizada birleştirerek kilitleyin. Kilitleme sonrasında açıklık olup olmadığını kontrol etmelisiniz.

Klemp / Musluğun Kapatılması

Stoma torbasının boşaltım yerini çok iyi klempleyiniz. Ürostomi Torbalarının musluğunun kapalı olmasına dikkat ediniz.

Stoma (Ostomi) İle İlgili Hatırlanması Gerekenler

• Vücut yüzeyine ağızlaştırılan yere Stoma da denir.
• Her yaş grubunda değişik yöntemlerle yapılan bu işlemlerin ortak amacı geçici veya kalıcı bir süre için barsak içeriğinin karın duvarından boşalmasını sağlamaktır.
• Ostomiler bağırsağın karın cildine ağızlaştırılma seviyesine göre isim alır.
• İleostomi : İnce bağırsağın (ileum) bir ameliyat ile karın ön duvarına ağızlaştırılmasıdır.
• Kolostomi : Kalın bağırsağın (kolon) bir ameliyat ile karın ön duvarına ağızlaştırılmasıdır.
• Kolostomi irrigasyonu, stoma aracılığı ile kalın bağırsak içerisine belli miktarda sıvı verilerek bağırsak içeriğinin (gaz, dışkı, bakteri vb) boşaltılması işlemidir.
• Stomalı bireyler komplikasyonlarının tedavisi için cerrah ve stomaterapi hemşiresine mutlaka gitmelidirler.
• Stomaterapi hemşiresi, stoma yerinizin tayini, bakımı ve stoma ile ilgili ihtiyacınız olan her konuda size yardımcı olabilecek kişidir.
• Torba kullanımında en önemli nokta stomanıza uygun ölçüde kesilen adaptör kullanımıdır.