Anal Apse (Makat Apsesi)

Anal Apse (Makat Apsesi) Nedir?

• Anal apse makat (anüs) çevresinde oluşan apselerdir. Bu apselere perianal apse veya makat apsesi de denir.
• Makat (anal kanal) çevresinde şişlik, ağrı, yanma, üşüme, titreme ve ateş şikayeti olan hastalarda makat çevresi apsesi - anal apse veya fistül akla gelmelidir.
• Makat apselerine zamanında ve yeterli tedavi uygulanmaz ise apseler ciddi sorunlara neden olabilir.
• Makatta apse şikayeti olan hastalarda apse tedavisi sonrası hastaların yaklaşık %40 kadarında daha sonra makat fistülü (anal fistül) gelişmektedir.

Perianal Apse (Makat Apsesi)

Hastalığı daha iyi anlamak için önce bu bölgede bulunan dokuları - kasları (anatomisini) bilmek gerekir.

Anal Kanal Anatomisi - Makat Anatomisi

Makat apsesi - perianal apse hastalığının nedenlerini, tedavisini ve komplikasyonlarını anlamak için anal kanal anatomisini bilmek gerekir.

Makat (anal kanal), mide - bağırsak kanalının (sindirim kanalının) en son kısmını oluşturur. Makat bölgesini (anal bölge) iki adet kas tabakası çevreler. Bu kaslardan dıştaki, eksternal anal sfinkter, kişinin kontrolü altında çalışan çizgili kastır. Birey bu kası kullanarak tuvaletini erteleyebilir, tutabilir. İçte olan tabaka, internal anal sfinkter, düz kas liflerinden meydana gelmiş olup kişinin kontrolü altında değildir. Her iki kas tabakası da kişinin dışkısını kontrol etmesinde ve dışkısını tutmasında önemli görev alır.

Anal Kanal

Makat (anal) kanalının 1-2 cm içersinde bağırsağın içini örten tabaka ile deri tabakasının birleşme yeri vardır. Bu birleşme noktasına anal kanalda bulunan salgı bezleri açılır. Makat (anal) kanalındaki bezler kanalı çevreleyen iki kas tabakası arasında yerleşirler ve anal kanala bu birleşme hizasında açılırlar. Bezlerin asıl görevi anal kanalın kayganlığını sağlamak ve dışkılama işlevini kolaylaştırmaktır.

Makat Kanalı - Anal Kanal Bez Yapıları

Anal Apse (Makat Apsesi) Oluşumu ve Nedenleri

Apse, makat kanalı (anüs) içindeki küçük bir salgı bezinin bakteri ile enfekte olması veya tıkanması ile oluşan akut (ani) enfeksiyondur. Bazı hastalıklar nedeniyle bu salgı bezlerinin kanallarına giren mikroplar bu bezlerde enfeksiyona neden olurlar. Bunun sonucunda salgı bezlerinin kanalı tıkanır ve makat apsesi oluşur.

Bazı hastalarda ise apse oluşumu altta yatan bazı hastalıklar nedeni ile kolaylaşır;

• Kalın bağırsağın iltihabi hastalıkları
• Kronik diare - ishal
• Crohn hastalığı (iltihabi bağırsak hastalığının bir şekli)
• Makat bölgesi kanserleri - rektum kanseri
• Bazı kan hastalıkları
• Şişmanlık
• Şeker hastalığı
• Tüberküloz (verem mikrobu)
• Yabancı cisimler
• İmmün yetmezlik (bağışıklık sistemindeki zayıflık)
• Işın tedavisi - Radyoterapi
• Yaralanma - Tahriş olması - Travma
• Makat bölgesi ameliyatları (basur - hemoroid ameliyatı, fissür, fistül ameliyatı vb)

Bazı hastalarda ise makat apsesinin belirgin bir nedeni yoktur. Hastalar sıklıkla kendi hatalarının bu apseye neden olduğunu düşünürler. Fakat bu enfeksiyon kendileri istemeden meydana gelebileceği gibi bunu önlemek için de herhangi bir şey yapmaları mümkün değildir. Yani kısaca, yeme içme ve tuvalet alışkanlıkları ile makat apsesi gelişimi arasında bir ilişki yoktur.

Anal Apse (Makat Apsesinin) Belirtileri

• Makat çevresinde kızarıklık
• Makat etrafında şişlik ve şiddetli ağrı
• Makatta yanma
• Makat çevresinde kaşıntı, iltihabi akıntı; Makat (anüs) çevresinde kaşıntı, iltihabi akıntı şikayetlerine halsizlik eşlik edebilir. Apsenin kendiliğinden boşalması akıntıya neden olur. Bu da ağrıyı hafifletir. Apsenin boşalması iç çamaşırlarını kirleten kötü kokulu bir akıntıya neden olur.
• Üşüme - titreme
• Ateş; Yüksek ateş olması bu durumun ciddi bir sorun olduğunu gösterir.

Makat çevresindeki rahatsızlıkların belirtileri birbirine çok benzerlik göstermektedir. Doğru tanı ve tedavi için doktorun muayenesi çok önemlidir. Bu bölgenin hassasiyeti nedeniyle sıklıkla şikayetlerini saklayan hastalar, başkalarının kullandığı ilaçlar veya doktorun bilgisi dışında eczanelerden temin edilen ilaçlar ile şikayetlerini giderme çabası içine girerler. Sık karşılaşılan bu durum gereksiz zaman kaybına ve altta yatan önemli hastalıkların geç teşhis edilmesine sebep olmaktadır. Yukarıdaki şikayetleri olan hastaların “kulaktan dolma” tedavi yöntemlerini denemeleri, “nasıl olsa geçer” düşüncesiyle rahatsızlıklarını önemsememeleri, hastalıkların ilerlemesine ve tedavisi daha zor bir aşamaya ulaşmasına neden olacaktır.

Anal Apse (Makat Apsesi) Tanısı Nasıl Konulur?

Hastanın yakınmaları ve basit bir muayene bir çok hastada tanı için yeterlidir. Parmakla yapılan makat muayenesinde anal fistül veya apse teşhisi konabilir.

Parmakla Muayene

Bazı hastalarda muayenenin yanı sıra gerek altta yatan başka bir hastalığı atlamamak gerekse tedavi şeklini belirlemek için endoskopi ve bazı radyolojik tetkikler gerekebilir. Bazı hastalarda özellikle derinde yerleşen apselerde ayırıcı tanı için anal ultrasonografi veya manyetik rezonans görüntüleme (MRG) gerekebilir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme

Bu görüntüleme yöntemleri ile apsenin nerede yerleştiği, büyüklüğü, komşu organ ve makatı kontrol eden kaslarla olan ilişkisi anlaşılabilmektedir.

Anal Apse (Makat Apsesi - Perianal Apse) Tedavisi

Apse, makat (anüs) yanında ciltte yapılan bir açıklıktan püyün (cerahat) drene edilmesi ile tedavi edilir. Cerahatın kolaylıkla boşalması için bu apse üzerinde bulunan cildin bir kısmını çıkartmak gerekebilir. Daha sonra bu apsenin boşaldığı yere tampon uygulaması yapılabilir. Büyük veya derin bir apse ameliyathane şartlarında müdahale gerektirebilir. Bazen doktorun tercihine göre, lokal anestezik (uyuşturma) kullanılarak da yapılabilir. Şeker hastalarını ve bağışıklık (immün) sistemi baskılanmış olan hastalar gibi daha ciddi enfeksiyonlara hassas olan hastaları tedavi için hastaneye yatırmak gerekebilir. Yine bazı hastalara antibiyotik verilebilir.

Perianal Apsenin Boşaltılması

Apse boşluğunun iyileşmesi 3-5 hafta zaman alabilir. Zaman zaman buradan kanlı akıntı ve çevre dokuda kaşıntı olabilir. Apse boşluğunun (kavitesinin) iyileşmesini kontrol etmek amacı ile birkaç gün sonra tekrar doktor kontrolü gerekir.

Boşaltılan makat apselerinin yarısında boşaltma işleminden sonra makat fistülü (anal fistül) gelişebilir. Bu makat apselerinin doğal seyridir. Fistül gelişen hastalarda bu nedenle tekrar ameliyat gerekebilir.

Anal bölge temizliği ve beslenme alışkanlığında yüksek lifli (posalı) gıda çok önemlidir.

Perianal Apse Tedavisinde Dikkat Edilmesi Gereken Durumlar

• Ağrı kesicilere rağmen geçmeyen ağrı
• Tedavi sonrası artan ağrı
• Ateş, üşüme, titreme
• Pansuman yapılmasına rağmen durmayan kanama
• İdrar yapmada zorluk
• Üç gün üst üste dışkılama olmaması
• İshal (diyare) : 24 saat içinde 3’ten fazla sulu dışkılama
• Bulantı, kusma

Bu belirtilerden biri görüldüğünde hemen doktora başvurulmalıdır.

Anal Apse (Makat Apsesi) veya Fistülü Tekrarlar mı?

Eğer uygun şekilde tedavi edilirse problem genellikle geri dönmez ve bağırsaklar normal ise muhtemelen diğer bir apse gelişimi için yüksek risk yoktur. %10 kadar hastada fistül hastalığı tekrarlayabilir.